PISA skorları bağlamında öğretmenin statüsü ile eğitim kalitesi

PISA olarak kısaltılan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı uluslararası çapta üç yılda bir 15 yaşındaki öğrencilerin başarısını sınamaktadır. PISA çalışmasının amacı eğitim yöntemlerinde standartlaştırmayı ve gelişmeyi artırmakla birlikte, dünyada okul çocuklarının başarısını karşılaştırmak ve test etmektir. İlk kez 2003 yılında ülke olarak katıldığımız PISA 2018 sonuçları 3 Aralık 2019 günü açıklandı. 2003 yılında 41, 2015 yılında ise 72 ülkenin katıldığı PISA 2018 araştırmasına ise 79 ülke katılmıştır. Okuma becerileri, fen okuryazarlığı ve matematik alanında becerilerin ölçüldüğü araştırmada 2015’te okuma becerilerinde 50. sırada yer alan Türkiye, PISA 2018 araştırmasında 40. sıraya yükselmiştir. PISA 2015 araştırmasında matematik okuryazarlığında 50. sırada yer alan Türkiye, PISA 2018 araştırmasında 42. sıraya yükselirken PISA 2015 araştırmasında fen okuryazarlığında 54. sırada yer alan Türkiye, PISA 2018 araştırmasında 39. sıraya yükselmiştir. Puanlardaki iyileşmeye rağmen bu tablo Türkiye açısından yeterli değildir.

PISA skorları iyi durumda olan ülkelerde gördüğümüz bir şey var. Bu ülkelerde öğretmenin statüsü görece diğer ülkelere göre daha iyi durumdadır. Statünün sosyal statü ve ekonomik statü olmak üzere iki boyutu var. Öğretmenin ekonomik statüsünü geliştirmek için çok çaba sarf etmeliyiz, en iyi insan kaynağımızı en iyi ekonomik imkânlar ile eğitim hizmetine koşmalıyız. Tabi öğretmenin ekonomik statüsünü geliştirmek bir süreç ve bir ekonomik maliyeti var ama sosyal statüsünü geliştirmek çok daha kolay ve çok daha etkili. Geçen hafta içinde Öğretmenlik Meslek Kanunu teklifi TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Kanuna dair önemli eleştirilerimiz olsa da iyi bir başlangıç olarak görüyoruz. 

Kamuoyunda çokça tartışılan süreci anlamlandırabilmek için kariyer, kariyer meslek ve öğretmenlik mesleğine dair kavram birlikteliğini sağlamak gerekir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 3. maddesinde ‘Kariyer’ kavramı açıklanmıştır. Buna göre, devlet memurlarına, yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkânını sağlamaya kariyer denilmektedir. Yine 657 sayılı Kanun’un 36. maddesinde kariyer meslekler ve özellikleri sıralanmıştır.

Mesleğe girişte asgari öğrenim düzeyi olarak (en az lisans) öğrenime sahip olan, özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle alınan, her bir kariyer basamakları arası geçişte belli bir yetiştirme sürecine tabi tutulan, yetiştirme sonrası yeterlilik sınavına tabi tutulan, müfettişlik, uzmanlık, denetçilik, kaymakamlık, hâkimlik, savcılık, dışişleri meslek memurluğu, murakıplık gibi meslekler kariyer meslekler olarak tanımlanmıştır.

Şimdi bu mesleklerin arasında öğretmenlik mesleğini de sayabileceğiz. Öğretmenlik Meslek Kanunu ile eğitim öğretim hizmetlerini yürütmekle görevli öğretmenlerin atamaları ve mesleki gelişimleriyle kariyer basamaklarında ilerlemelerinin düzenlenmesinin amaçlandığının altı çizilmiş. Yine öğretmenlik, “eğitim öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği” olarak tanımlanmıştır. Kanunla öğretmenlik mesleği; aday öğretmenlik döneminden sonra “öğretmen”, “uzman öğretmen” ve “başöğretmen” olmak üzere üç kariyer basamağına ayrılmış. Basamaklar arası geçişte belli bir hizmet süresi, 180 ve 240 saatlik hizmet içi eğitim ve yeterlilik sınavı kurgulanması kariyer mesleklerin genel kurgusuna uygun bir düzenleme olmuş. Ancak eğitim yöneticilerinin kapsam dışı bırakılması bir eksiklik olmakla birlikte giderilebilir.

Öğretmenlik Meslek Kanunu’nda uzman öğretmenlik için yüksek lisansın dikkate alınmasını olumlu değerlendiriyoruz. Öğretmenlerimizin lisansüstü öğrenim görmesi teşvik edilmeli; öğretmenin mesleki gelişimine katkı sunmak birincil hedef olmalıdır.

Ahir kelam, PISA skorları göstermektedir ki, öğretmenin statüsü ile eğitim kalitesi arasında doğrusal bir ilişki vardır. Öğretmenin statüsünü iyileştirmeden hiçbir eğitim projesi başarıya ulaşamaz.